Güzel Kadınlar ve Dolmakalem

Dumanım başkasının dumanına karışıyor
Ölü bebeklerin ruhuyla
Belki yukarı çıkıyordur
Bir yerlere
Sen bilmiyorsun
Ölüm soğuk mu sıcak mı
Onu da ben bilmiyorum
Deniz köpükleri var işte
Bolca motor gürültüsü
Senin ruhunu bulup
Kendime bile katamıyorum
Aç martılar çekilmiş
Güneş bir umut veriyor bir kaçıyor
O halde
Bugün sadece sessizlik lazım bana
Köklerimi bile karıştırmışım
Gitmeli
Sararmış bir kitaba binip gitmeli
Sararmış kitabı okuyan adamı alt etmeliyim önce
Haydi
Gücüm yok vazgeçtim
Herkes anı depoluyor
Titreyen elleriyle bakacaklar bir gün
Toplu anılar keşmekeşine
Ben hep sadece izliyorum
Bellek silme dolu
Ne kıyasım var ne isteğim
Güzel kadınlar var hep ve dolmakalemler
Çılgın dalgaları denizin
İnsan kaçıran vapuru dolduran
Bir sigara yakıp kız kulesine nazire yapmalı
Vakit o vakit
Terk edilmiş gazetede bir gözüm
 Devrilmiş çay bardağını izliyor ötekisi
Gün Nasıl biter
Hayat Nasıl biter
Bensiz iyi misin sahi

KraliçEce - 24 Nisan 2016 Kadıköy

Andrés Neuman ile Yalnız Konuşmalar

 

Andres Neuman’ın ilk kitabı “Bariloche” daha yirmi ikisindeyken basıldı. Kitap, İspanya’nın en prestijli ödüllerinden birisi olan Herralde Prize’da finale kaldı. Çok sayıda beğeni eleştirisi aldı. Şilili yazar Roberto Bolano Neuman hakkında; “21’nci yüzyıl edebiyatı Neuman ve çok az sayıda kan kardeşine ait olacak,” dedi. Neuman ayrıca çok üretken de bir yazar olmayı başarmıştır: Bugüne kadar yirmi civarında romanı, şiiri, aforizmaları, kısa öyküsü ve denemesi yayımlandı. İspanyol Ulusal Eleştirmenler Ödülü’nü ve Alfaguara Ödülü’nü kazandı. 2010 yılında Granta tarafından en iyi yirmi iki İspanyolca yazan genç yazar arasına seçildi. Yazdıkları on yedi değişik dile çevrildi.

“Traveler of the Century,” romanı Amerika ve İngiltere’de listelerde en iyiler arasında yer aldı.

Aşağıdaki söyleşide Neuman, New York’ta PEN festivalindedir. Elianna Kan ile bazen İngilizce ve bazen de İspanyolca konuşurlar. Neuman İngilizce konuşurken duraksar, boşluklar oluşur. Elianna’ya göre –şaka tabi- Neuman o anlarda diğer hallerine göre daha gizemlidir.

Elianna Kan: İngilizce’de yalnızca iki kitabın var: Traveler of the Century ve Yalnız Konuşmalar. Oysa biz senin çok üretken bir kısa öykü yazarı, şair ve denemeci olduğunu da biliyoruz. Farklı türler bunlar. Diyelim şiir yazmayı seçtin, romana ya da kısa öykü yazmaya göre daha fazla ya da daha az özgürleştirici bulduğun oluyor mu?

Andrés Neuman: Evet, sanıyorum şiir yazmak mutlu bir yoldan çıkma alemi. Tür konusuna çok fazla inanmıyorum. Dürüstçe söyleyeyim; tahminimce hepsi üzerinde çalıştım ve sonunda baktım ki; sınırlarda dolaşıyorum. Aynı şey, iki ülkede yaşama zorunluluğum nedeniyle, kimlik tanımlamamda da oldu. Dolayısıyla sanıyorum ki; ne tür konusnunda ne de yurt konusunda bir saflığım yok.

Yine de şiirin çok özel bir çeşit özgürlüğü olduğunu düşünüyorum. Bir şeyi ta ki söyleyene ya da onu kusursuz hale getirene kadar hemen hemen ne diyeceğinizi bilmiyorsunuz.  Sözdiziminde yüzde yüz doğaçlama halinde olmak... İşte bu çok özel bir özgürlük biçimi. Öte yandan da hem tehlikeli hem de  güçlü. Böylesi bir özgürlükle aptalca şeyler yazmak çok kolay. Sözdiziminin sonunda bir manaya ulaştığınızda hala çok hareketli olduğu ortaya çıkacak. Şöyle diyebiliriz; sözdiziminde bir şeyler söylemek için arayış, canlı varlık gibidir. Beş yüz sayfa bir romanın böyle radikal bir metotla yazılabileceğini sanmıyorum.

EK : Şunu mu söylüyorsun; şiir içerik arayışının olduğu bir biçimdir. Öte yandan romanı ele alırsak, içerik biçimden önde yer almaya gereksinim duyar.

AN : Bu kadar uç noktada değil tabi. Basitçe söylersem şiirle diğerleri arasındaki ana ayrımdır. Sonuçta yazmanın özü ne düşündüğünü ya da duyumsadığını bilmektir. Dahası yazmak, belirli düşünceleri ve görüşleri iletmektir. Ancak bu türden bir keşif, zamanın yüzde yüzünün şiire harcanmasıyla olur. Oysa deneme ya da romanlarda olduğu gibi, diğer tarzlarda araştırma aşaması vardır, tasarlama aşaması vardır. Bir kere yazamaya başlarsınız ve bütün planlarınız değişir. İşte bu, bir roman planlama hakkındaki en güzel şeyidir.  Planladığımın da olmayacağını bilirim ama yine de destek ya da iskelet mahiyetinde o plana gereksinim duyarım. Bir tür yolculuk gibidir. Önünüzdeki yolculuk hakkında fazlasıyla düşünmek, yapacağınız yolculuktan daha heyecanlıdır. Elinizde gezeceğiniz yerlerin bir listesi vardır, yeni güzergahınızın daha ilk saatinde bambaşka bir şey bulursunuz ve elinizdeki listedeki her yeri kaçırırsınız. Ama yine de sizin bir planınız olduğu için oradasınızdır. O gezinizde vardığınız ilk yer var ya; o bıraktığınız planın sayesindedir.

EK : Bir keresinde şöyle demiştin: “Şiirin bir ana dili yoktur.” Buradaki söylediğin şey, şiirin bir üst dili olduğu mu? Bu her türden sınırlamanın, sınıflandırmanın ötesinde bir şey.

AN : Hayır. Ben o kadar romantik olamam. Şiir hala çeşitli filitrelere tabidir: kültürel, ideolojik, cinsiyete dayalı... İfade etmeye çalıştığım şey; söylemeye çalıştığınızı nasıl söyleyebileceğinizi algılamakla ilgili. Bu deneyim, pek çok yabancı dildeki konuşmalarda var. Bunları ortaya çıkarmak şiirin hedefidir. Her bir sıfat çok ilginçtir, öyle duyumsamalısınız ya da dilin melodisine dikkatinizi harcamalısınız. En küçük ve en ilgisiz müzikal ayrıntılarıyla büyülenirsiniz. Dile dair bu tavrınızın nedeninin; - sanılanın aksine - sizin patolojik bilinçaltınızın dilbilime dair kuşkular içermesi olduğunu düşünüyorum. Bu da olasılık dahilinde, zira şiir ve yabancı dil ortaklığı mevcut. Sonuç olarak, Conrad, Nabokov, Backett ya da Charles Simic gibi yabancı dilde yazanların her seferinde yaptığı gibi, edebi yazım eyleminin altında yatan, yalnızca süreci abartmaktır.

EK : Ya kısa öykü? İspanyolca pek çok sayıda kısa öyküden oluşan seçkiniz var. Bu tarz size ne veriyor?

AN : Aslına bakarsanız, çok heyecanlandığımı söylemeliyim. Ağustos ayında İngiltere’de  kısa öykülerimden oluşan  bir seçki basılacak. İngilizce “The Things We Don’t Do” ( Las Cosas Que No Hacemos – Yapmayacağımız Şeyler) adıyla. Kısa öyküler, yazmaya başladığımda üzerine çok sıkı çalıştığım bir tarzdır. Kısmen Arjantinli bir yazar olarak kısa öyküye her zaman fazlaca saygın bir yer ayırdım. Uzun öykü geleneğinden olmayan, Amerikan tarzı, kırk, elli, atmış sayfalık şeyler. İlginç bir uzunluktalar çünkü daraltılmış novellalara benziyor, daha doğrusu Latin Amerika’nın kısa, çok kısa geleneksel öykülerinden bahsediyorum.  Borges – ya da Cortazar – uzunluğunda. Felisberto Hernández, Juan José Arreola, Virgilio Piñera, Augusto Monterroso, tüm bu öykü anlatıcıları, bir öyküyü anlatmak için iki, üç ya da dört sayfadan fazlasına gereksinim duymadı. Çalışırken kendinizi uzunluğu konusunda kısıtlarsanız şiire benzer şeyler yapmak zorunda olursunuz, böylece kısa öyküyle şiirsel üretimle öykü arasında bir tür sınır yapılabilir. Ben, şiirin yeteneğiyle bir öyküyü anlatabilmek için ilgilendim ve bir öykünün yeteneğini de dille olağanüstü bir şeyler yapabilmek için...

EN : Özellikle Latin Amerika’nın edebiyat geleneğinde yer alan kısa öykü hakkında konuşuyorsun. Şimdi, tanımlamalarından yola çıkarsak, bir yazar ve bir eleştirmen olarak, sık sık İspanya ve Latin Amerika arasındaki sınırı işgal eden türden konuşmalar yapıyorsun. İspanya’da yaşadın ve Arjantin’de doğdun. Latin Amerika’dan aldığın bazı şeyler var, fiziki olarak yaşadığın İspanya’nın yazına katkı mahiyetinde gerçekleşen şeyleri var.  Bir yazar olarak bunları sığındığın limanlar olarak tanımlamak ne derecede doğru kabul edebileceğin duygular?

AN : Latin Amerika’da doğmak ve İspanya’ya taşınmakta olağanüstü bir şey yok. Ama benim göçüm daha çocukken oldu. Böylece iki ayrı ulusal eğitim aldım ve sonsuza kadar da ulusal aitliğimi yitirmeme yol açtı. Göç benim fikrim de değildi. Ailemindi. Kocaman, asabi ve merkezi bir şehir olan Buenos Aires’ten, İspanya’nın güneyinde küçük, sakin bir kasabaya taşındık. Doğal olanı, Buenos Aires’ten Madrid’e göç etmekti ama yalnızca ülkemi değiştirmiş olmadım böylece ritmim de değişti. Özellikle Granada’ya göç eden çok fazla Latin Amerikalı yazar olduğunu sanmıyorum. Bunun manası şuydu; toplumsal kodlarımı yeniden öğrendim ve üstüne kat ettiğim yolda ana dilimi yeniden öğrenmek zorunda kaldım. Eğer yetişkinseniz ve aksanınız varsa yabancı bir tip olarak çekici ve hatta seksi olabilirsiniz. Ama on iki yaşındaysanız bunları düşünmezsiniz. Liseye gittiğinizde, bir yerlere ait olmaya çalışırsınız, ben hiçbir yere ait değildim. Çok çabuk olarak, her zaman fark edilemeyecek Endülüs aksanını geliştirdim. Çünkü ilk aylarımda “buen dia” diyordum ve herkes gülüyordu. Çünkü o; “buenos dias”tı. Uds diyordum ama vosotoros demem gerekiyordu. Bir yabancı olarak bakılırsa, basit bir cümle kuramıyordum.

Şimdi, İspanya’dan dışardayken açıkçası iki ayrı aksana sahip oldum. Hiçbir çaba sarf etmeden Arjantin aksanıyla konuşabiliyorum ama öte yandan yirmi yıldır da Granada’da yaşıyorum. Eşim İspanyol, annem İspanya’da öldü, bunların benim için çok büyük anlamı var. Annem Arjantin’de doğmuştu İspanya’da öldü. Hadi bakalım, gidip kendinize bir kıyı seçin. Seçemezsiniz. Tüm bu biyografik olaylar coğrafyaya, öyküsünü anlattığınız mekana, karakterlerin kökenine doğru bana yabancılaşma duygusu verdi. Ve yıllarca sonra, bu konular benim yazdıklarımın merkezi olacaktı.

EN : Nasıl yani?

AN : Bazen romanlarımda, kahramanların nereli oldukları belli değildir ya da sürekli olarak göç ederler. Memleketlerini yitirmiş karakterler değildir onlar; ama okuyucu memleketin başlangıcı nedir bilmezler. Örneğin, Yalnız Konuşmalar’da baba ve oğlu, birlikte bir yolculuk yapıyor. Bir kamyonun içindeler ve Latin Amerika ile İspanya’yı buluşturan bir yol geçiyorlar. Geçmekte olan manzara bazen İspanya’nın güneyi, derken aniden Patagonya sınırı oluyor ya da Meksika ile ABD arasındaki sınır. Hem baba, hem de oğul, geçtikleri yerlerdeki gördükleri güzel manzarayı çok iyi biliyorlar ama okuyucu “hangi lanet ülke burası” diye sık sık merak ediyor.

Sanırım okuyucuyu var olduğunu umduğum, belki olmayan, belki de kayıp yolları bulmaya zorladım. Oysa bulmaları olanaksızdı; benim düşlediğim yollardı onlar. Aynı dille bölünmüş iki kıyıyı birleştiren yollar.

EK : Hayal edilen yerler hakkında konuşmalar, daha doğrusu hasretini duyduğunuz halde dönemeyeceğiniz yerler; Yalnız Konuşmalar’a yönlendiriyor. Mario ile birlikte oldukları bir fotoğraf Elena’ya şöyle düşündürüyor: “Bu aralar ilk zamanlarımızdaki fotoğraflarımıza bakma ihtiyacı duyuyorum, gençliğimizi gizlice gözetler gibi. İkimizin de mutlu, gelecekten endişesi olmayan hallerimize baktıkça bazı gerçekleri tekrar keşfediyorum. Geçmişin benim icadım olmadığını da. Zamanın bir yerinde biz oralardaydık. ” Bu bana hemencecik La Grande Bellezza filmini düşündürtüyor. Filmin ana karakteri sık sık ilk aşkın anısını sanki tek gerçekmiş gibi yeniden yaşar, yeniden ziyaret eder. İlk romanın Bariloche’deki kızıl kafalı kızın işlevi de pastoral bir geçmişin sonsuzluk simgesi gibi  Demetrio ile aynı.

AN : Gençken daha romantiktim. En felsefi anlamıyla romantik. Şu an en önemlisinin ilk aşk olduğunu düşünmüyorum. Başlangıç gerçektir diye düşünmüyorum.

EK : İyi de ilginç olan şey şu ki;  bu insanların sık sık geri döndükleri yer anıları. Doğru değil mi?

AN : Elbette, karakterlerimden bazıları buna inanıyor çünkü kültürel kodlarımız özcül çapalardan imal edilmiştir. Belli ölçülerde belirliliğe gereksinim duyarız ve o belirlilik bizim köklerimizde vardır. Hepimizin mitlere gereksinimi vardır ama bunlar benim mitlerim değil artık. Şimdi daha çok değişime inanıyorum. Ve Yalnız Konuşmalar’da aslında Elena’nın farklı şeyler hakkında konuştuğunu düşünüyorum. Elena ilk deneyimleri ya da kişiliğin kökleri hakkında konuşmuyor, esas konuştuğu; belleğin ne olduğu ve belleğin şimdiyi nasıl yeniden inşa ettiğidir. Bu öykücülüğün yansımasıdır çünkü bu resimler olmadan evliliğinden emin olamayacak, belki bu adam asla olmamıştır, belki o hiç olmamıştır. Dilin nasıl olduğunu göstermek için alıntıladığın bu pasaj, bu olaydaki görüntüsüyle, benim için gerçeği nasıl tanımladığımızın bir teyididir.

EK : Doğru, çünkü Elena’nın kendini, duygularını, deneyimlerini doğruladığı yerler öteki kişilerin sözcükleri, kendi deneyimlerinde değil de öteki insanların metinlerinde... Ölmekte olan kocasının bakımına daha çok dalmışken, daha bir delice okuyor, kendi deneyimini tanımlayabilecek sözcükler bulamazken diğer insanların dilini istimlak ediyor.

AN : İstimlak etme sözcüğünü sevdim. Çok uygun olduğunu düşünüyorum. Elena’nın işi kitapların sözcüklerinin altını çizmek, o da mecburi bir altçizici. Bir öğretmen, o bir bakıcı, çok şaşkın bir aşık, ama bütün bunlardan öte, onun bir altçizici olduğunu düşünüyorum. Tıpkı romanda bazı hususlarda söylediği gibi; “Söylemeye çalıştığım bazı şeyleri bir kitap bana anlattığında, sözcükleri kendime mal etme hakkımın olduğunu duyumsuyorum, sanki onlar önceden benimmiş ve ben de geri almışım gibi.”

EK : Doğruladın.

AN : Evet. Elena’nın duyguları gerçek çünkü aynı şeyi duyumsamış başka biri de var, bunlar serap değil. Biri ötekinin hala orada durduğuna emin olana Elena için altını çizme, düşüncelerini kabul ettirmenin bir yolu. Sevişirken de aynı şeyi yapıyor. Okuma ve seks: bunlar ölüme karşı onun iki silahı. Bunun için Elena’yı suçlayamayız. Tahminimce daha iyisi de yok.

Elena, aşığıyla birlikte bu çok şaşkınca ilişkiye daldıkça, birbirlerinin hala orada olup olmadığına emin olmak için karşılıklı taciz ettiklerini söylüyor. Ölüm deneyimini paylaşıyorlar. Eğer sevdiğin birisi ölüyorsa bedeninin orada gerçekten var olup olmadığına dair, anının gerçek olup olmadığına dair kuşkuya düşüyorsun. Yaşamından önemli olan biri yok olacaksa, belleğin yanan sönen bir ampulün ışığı gibi titremeye başlıyor. Bu nedenle Elena, hala aşığının vücudunda canlılığını ispatlama ve ölenle ölünmediğini kanıtlama arayışında. Sahip olduğu düşünceleri ve duyguları kanıtlamak için de kitapları kullanıyor. Uçup gitmediler, hala birilerinin kitaplarında da duruyorlar.

Önceki söylediğine benzer şekilde, Elena fotoğrafları yeniden okuyor, Mario’yu geri getirmek gayesiyle değil, belleğini yeniden eğitmek, belleğini yeniden öykülemek gayesiyle. Tıpkı Elena’nın geçmişini yeniden okumasına benziyor. Fakat o geçmiş anlamını her zaman değiştirir. Bu sebeple, benim yeniden okumayı seçmem huzurlu bir geçmişe geri dönüşle alakalı değil. Çünkü bir kitabı yeniden okurken yine aynı anlamı çıkaramazsın ve bir bellek  her zaman aynı anlama sahip değildir. Bu anlattıklarım başlangıçla ilgili. Herhangi bir yere dönüşle ilgili değil.

EK : Peki, Elena’nın okuduğu o metinler nedir?

AN : Benim çok sevdiğim kitaplarımdan Elena tarafından alıntı yapılıyor. Elbette tüm kitaplarımdan değil. Seçtiklerim yalnızca yitirdiklerimizle ilgili olanlardır. Alıntılar bir hastalıkla da ilgili değildir, bir hastabakıcının yitirdikleriyle ilgili bir kitaptır. Ya da dahası, hastalığın özel bir parçası da olan, başka birinin hastalığıyla ilgilenen spesifik ve kandırmacalı bir kitapla ilgili... Bu nedenle hastalanmış bir karakter olarak Mario’dan daha çok bir hastabakıcı olan Elena ile daha fazla ilgilendim. Yaşamadan zevk almak için, birisinin sahip olduğu hakkın çok dolambaçlı keşfiyle ve üzüntü ve aşamalarının süreciyle daha fazla ilgilendim. Mario’nun dediği gibi; “yaşamdan zevk almak çok zor bir iştir.” Bu, asla gerçekten ustalık seviyesine gelemeyeceğiniz bir sanat türü.

EK : Ve Elena’nın günlüğü ona ait olmayan, dışarıdan sesler tarafından ele geçirilmiş olur. Yakınındaki Mario’nun ölümünü alır günlüğe. Daha zor olanı da bunun Elena’nın kendi yaşamında bulduğu bir şey, bir eğlence olması. Belki bir boşalmadır (katarsis).

AN : Kesinlikle. Yaşam daha suskun hale geliyor, sahip olacağı daha çok sözcüğe gereksinim duyuyor. Sonuçta başkalarının sözcüklerinin yardımıyla olsa bile bu kendi kendine baskı ve dışarıya anlatma gereksinimi arasında dengenin yansımasıdır. Ve Elena’nın günlüğüne aktaramadığım, uygun olmayan pek çok yazar vardı. Gerçekte, neredeyse hiç şiir alıntısı yok.

EK : Neden?

AN : Çünkü makul olduğunu düşünmedim. Eğer Elena öykü ve denemeler okursa bunun daha etkili olacağını düşündüm. Bu sebeple de tüm şiirlerim dışarıda kaldı; Rilke, Cesar Vallejo, Wislawa Szymborska... Fakat şimdi düşündüm de; Traveler of the Century şiir çevirisi hakkında çok fazla şey söyleyen bir kitaptı. Şiir çevirisi yapan iki kişi arasındaki bir aşk öyküsü. Öykü üzerine odaklanmak daha adildi.

Traveler of the Century  şiirde çeviri üzerine odaklanan bir aşk öyküsüdür, pek çok şey arasında sanırım söyleyeceğim budur. Yalnız Konuşmalar öykü okuması üzerine  odaklanan üzücü bir anlatım. Hepsi bu...

Yazar ile yapılan bu röportaj The American Reader'da yayınlanmıştır. Çeviri KitapSevenlerle tarafından yapılmıştır.

Yalnız Konuşmalar, Kar Adam, Gölgeli Şarkı : SOYKA ile Röportaj

Üç arkadaş; konumuz edebiyat. SOYKA'ya pozitif ayrımcılık yapıyoruz. Kitaplarını tanıtıyoruz. Bedava üstelik. SOYKA'nın ticari kaygıları da yok zaten. Alan memnun satan memnun. Sohbetin tarafları: KSE - Blogun Editörü, MUH - Blogda yarı zamanlı muhabir, SOYKA - Yayınevinden bir arkadaş. Buyurun...

KSE - “Ticari kaygımız yoktur,” demeye utanmadınız mı?

SOYKA – Gerçekçi bulunmadı. Dolayısıyla yalancı durumuna düştük ve utandırıldık. Duyar duymaz, abartmayın diyenler de oldu. Onların para kazandıkları bir alandı ve biz para ilk sırada değil diyorduk. Yerine göre sert bir tepkiydi. (Gülüşmeler)

MUH – Trajik aslında.

SOYKA – Trajikomik demek daha manalı olurdu.

MUH – Peki, trajikomik diyelim.  

KSE – İlk romanla başlayalım mı? Katalanca ve bir kadın yazar seçimi; başlangıç için hayli ilginç geldi bize.

MUH – İlginç ve çok ilginç de bir adı var: Gölgeli Şarkı. 

SOYKA – Sağ olun. Umarım iyi bir şey söylemişsinizdir.

MUH – İyi bir şey.

SOYKA - Aslında bir kadın yazarla başlayalım diye düşünmedik. İyi bir eserle başlamayı hedefledik. Tek derdimiz nitelikti.

MUH – Gölgeli Şarkı’da uzun bir hikaye var aslında ama çok belli etmiyor. Cümleleri gibi, o uzun hikayeyi kısa ve öz anlatmış Barbal.  Çocukluktan başlıyor, kadın oluyor. Çok uzun bir zaman ama yüz sayfa demeden hikaye bitiyor.

SOYKA – Tam da öyle. Bir nehir roman; ama cüssesine bakınca roman demek bile çok anlatmıyor kitabı. Bir novella aslında. Çok geniş bir zaman aralığını anlatıyor. Üstelik zor bir dönemde de geçiyor hikaye. Yine de bu uzun ve netameli hikaye bir novella olarak yazılmış. Bence büyük bir başarıdır.

KSE – Dediğin gibi cümleler de çok kısa ve sade seçilmiş. O da işi kolaylaştırıyor gibi.

SOYKA – Sanırım öyle.

MUH – Öteki iki kitabı da konuşalım.

KSE – Evet! Konuşalım. İkincisi Kar Adam mı yoksa Yalnız Konuşmalar mı?

SOYKA – Kar Adam, mart başında çıktı. İkinci kitabımız o. Üçüncüsü Yalnız Konuşmalar. Martın sonunda basıldı. Ama nisan başında hala raflarda değildi. Beceremedik pazarlama işini.

KSE – Kar Adam için Benhradyen tanımlaması var. Ben arka kapakta bunu okuyunca çok heyecanlandım. Hazırlık yaptım, iyice konsantre oldum ve öyle başladım okumaya. (Gülüşmeler)

SOYKA – Bizim kitap değil seni heyecanlandıran o halde. Bernhard. (Gülüşmeler)

KSE – E, Bernhardyen olmak bana göre Bernhard olmaktan daha zor.

SOYKA – Peki başarılı mı? Kar Adam Bernhardyen olmayı hak ediyor mu?

KSE – Soruları biz soruyoruz. (Gülüşmeler) Hızla sayfaları çevirdim. Her sayfadan bir iki cümle kalıyordu aklımda. Baktım. Paragraf var mı? Nerede ara verilmiş diye. Yoktu. Tek paragraftaydı bir roman. İşte dedim o anda. Okunacak kitap bu. Kapalı bir metin. Karamsar, felsefi...

MUH – Başlamak cesaret istiyor yani. (Gülüşmeler)

SOYKA – Kapalı bir metin olduğu su götürmez bir gerçek. Bernhard’ın izlerini arayacaksak tam da öyle olmalı, değil mi?

MUH – Elbette.

SOYKA – Bir yerlerde Bernhard için şöyle yazıyordu; okumaya istediğiniz yerinden başlayabileceğiniz biri. Kar Adam’da çeviri geldikten sonra bunu denedim.

MUH – Sondan başa doğru bile okunabilir mi diyorsun? (Gülüşmeler)

SOYKA – Ben demiyorum. Bernhard’ı sevenler, - Bernhard sevilmez gerçi, bilenler demek daha doğru-  söylüyorlar. Ben yalnızca öyle mi diye deneme yaptım. Her yerinden başlanılabiliyor mu kitaba diye...

KSE – Ve?

SOYKA – Ve, öyleymiş. Kar Adam’ı yazan Albahari’nin de buna çok yaklaştığını gördüm. Ayrıca karamsarlık, nefret gibi içimizi rahatlatacak özellikleri de var Kar Adam’ın. (Gülüşmeler)

KSE – Ben portakal suyuna çok takıldım.

MUH – Evet, ben de... Hatta internette gezinirken gördüm, orijinal kapaklarında bile portakal suyu vardı. Siz erimekte olan bir kar adam figürü seçmişsiniz. Kapağınız çok farklıydı.

SOYKA – Karamsar olsun istedim.

MUH – Ticari kaygılarınız yok nasıl olsa. (Gülüşmeler)

SOYKA – Hikayeye baksanıza. Kıta değiştiren bir göçmen, apayrı bir kültürün, ortamın içine sızmaya çalışıyor ama nafile. Suda zeytinyağı gibi. Rengi de, ağırlığı da farklı. Kendini yabancı bile duyumsayamıyor. Çok daha fazlası. Bu kitaba başka nasıl bir kapak olurdu ki? Ben çok iyi seçtiğimizi düşünüyorum.

MUH – Dedim ya, ticari kaygı yok.

KSE – Öteki kitaplarla birlikte bakınca görsel olarak farklı bir biçimi oturtmuş gibisiniz. Marka oluyorsunuz. (Gülüşmeler)

MUH – Evet, artık bir kitabı elimize aldığımız da ya da rafta gördüğümüz de hemen bu SOYKA’nın kitabı diyebiliriz.

SOYKA – Sağ olun. Daha üçüncüsünde bu farkındalığı yaratabildiysek bu sevindirici bir şey.

MUH – Yalnız Konuşmalar’ın kapağını sevgilim çok beğendi.

SOYKA – Seni de beğenmiş varsayıyoruz o halde.

MUH – Roman bittiğinde daha dikkatli baktığımı söyleyebilirim. Yalnız bu röportaj çok eğlenceli geçiyor. “Sevgilim kitabın kapağını çok beğendi,” müthiş güzel oldu.

SOYKA – Sorular önemsiz demiş biri. Kim demiş bilmiyorum. İyi olması gereken cevaplarmış.

MUH – Benimki soru değildi.

KSE – Elbette, bu yaptığımız da röportaj değil ki. SOYKA üzerine sohbet ediyoruz.

SOYKA – Yalnız Konuşmalar’ın çevirisini nasıl buldunuz?

KSE – Soruyu bu soruyor. (Gülüşmeler)

MUH – Okuduk mu diye test ediyor bizi.

KSE – Bir iki sözcüğe takıldım ben. (Gülüşmeler devam ediyor)

MUH – Şaka bir yana; orijinal metinle karşılaştırmadım ama...

KSE – İspanyolca bilmediğin için olabilir mi? (Gülüşmeler)

MUH – Muhtemelen onun için. Türkçesi için diyebileceğim; kendiyle konuşan insanların dili ancak bu olabilirdi.

SOYKA – Yazar dünyada en iyi İspanyolca yazanlar arasına girmiş. Yani çeviride özenli olunması gerekiyordu. Sanırım o özenin gösterildiği anlaşılıyordur.

MUH – Ben bir de kamyona ad takılmasına bayıldım. Pedro... Kamyonu bir insan siluetinde hayal ettiriyor.

SOYKA – Bizde de yok mu? Dolmuşçular, taksiciler süsleyip püsler, arkasına yazılar yazar filan...

MUH – O başka ama. Bizde ad takmazlar, ben hiç duymadım. Sen duydun mu? Mahmut diye bir taksi, Avni diye bir dolmuş...

SOYKA – Taksiler, dolmuşlar erkek mi yani?

MUH – Yalnız Konuşmalar’daki kamyon Pedro. Erkek.

SOYKA – Kamyonun erkek olması doğal. (Gülüşmeler) Aslında Amerika’da çok bilinen bir kamyon. Markası...

KSE – Mack mi?

SOYKA – Değil, bak dikkatli okumamışsın romanı.

KSE – Okudum valla.

SOYKA – İlk başta yazıyordu kamyonun markası; Peterbilt. Müthiş bir makine. İnternette bak. Bayılacaksın.

KSE – Neyse kapatalım kamyon meselesini. Yazarın şiirleri de var demiştin bize.

SOYKA – Evet, Neuman hem şiir hem de kısa öyküleri de olan bir yazar. Röportajının birinde şiir yazmanın daha özgürce olduğunu söylüyor.

KSE – Özgürce deyince aklıma Yalnız Konuşmalar’daki Elena geliyor. Kocası var; adam ölüyor ama onu yalnızca kitap ve seks ilgilendiriyor gibi. Haksızlık mı ediyorum.

SOYKA – Haksızlık olduğu kesin. Eşi ölüyor ve başka bir yaşam bekliyor onu. Burada zırhlara ya da desteklere gereksinimi var sanki. Okumayı ve seksi bir tür korunma, bir tür silah ya da destek olarak seçtiğini düşünüyorum.

KSE – Aynı zamanda aile nedir sorgulaması mı?
SOYKA – Kesinlikle öyle. Lito’ya daha küçük diye kimse babasının öleceğini söylemiyor. Baba, ölümüyle nasıl bir travma yaşatacağını bilmeden ve hatta bana göre Lito’nun yaşayacağı travmayı şiddetlendirmek pahasına kendi son isteğinin peşine düşüyor. Anne de aynı yalanı seçiyor. Onun da bencilce gerekçeleri var. Neuman bana göre şöyle söylüyor; aile yalanlar ve bencillik üzerine inşa edilmiş bir kurumdur.

KSE – Yalnız Konuşmalar’dan bu sonuç çıkmaz.

SOYKA – Çıkar. Kanıtlayabilirim de...

MUH – Nasıl kanıtlayacaksın?

SOYKA – Neuman’nın gerçek yaşam öyküsünü okudum bir yerde. Babası hastalanınca annesi ona bakıyor. Baba iyileşiyor ve bu defa annesi hastalanıyor. Babası da ona bakıyor ama anne yine de ölüyor.

MUH – Kitap bir tür otobiyografi mi?
SOYKA – Hayır! Bunu söylemiyorum ama yazarın yaşamından kesitler var.

KSE – En sevmediğim yazar üslubu. Kendi hikayeni anlatmayacaksın arkadaş. Öyle değil mi?

SOYKA – Bunu yazarla konuşmalısınız. (Gülüşmeler)

KSE – Bu sohbeti şimdi röportaja çevirebiliriz. Katalanca, Sırpça, İspanyolca... Nereye doğru gidiyorsunuz? SOYKA böyle sürdürecek mi?
SOYKA – Evet sürdürecek. Yeni kitaplar geliyor. Romence hazır, Kaza... Sebastian romanı. Mayısta raflarda olabileceğini sanıyorum. Sonra da Suriyeli, Libyalı ve Afrika’nın ortalarından birer yazarın kitabını düşünüyoruz.

KSE – Bekliyoruz efendim. Yayınlanınca yine sohbete gelebilir miyiz?

SOYKA – Her zaman...

Kar Adam - David Albahari

Yeni yayımlanan bir çeviri kitap "Kar Adam"

Ülkesi Yugoslavya’nın adım adım parçalandığı, savaşın tüm hızıyla sürdüğü bir anda Kanada’daki bir üniversiteden iş teklifi alan edebiyat profesörü, bu yeni, güvenli ancak steril dünyada bulunuşunun bütün tedirginliğini hisseder. Tıpkı yaşayacağı evde bulduğu haritalardaki sınır çizgilerinin, insan topluluklarının, ulusların anlamını yitirişi gibi, zihninin bütün katmanlarında ayrışmaya ve ait olduğu bedene yabancılaşmaya başlar.

Albahari, zamanımızın kahramanını şekillendirirken düşünce evrenine başrolü veriyor ve felsefi bir düzlemde varoluşun yanılsamalarını Bernhardyen bir üslupla yeniden sorguluyor.

Üniversite değildi aslında meselem, eğitime duyulan inançtan, öğrenim sisteminden, başka bir deyişle her şeyden, bilimden, tanımlardan, inkarlar ve denklemlerin toplamından, her şeyi öğretebileceğini savunan öğrenim sisteminden nefret ediyordum. Dekana gidip kalamayacağımı söylemeyi düşünüyordum. Kendisinden dolayı değil tabii, bunu özellikle vurgulamalıydım; eğitim inancından, özellikle sanat eğitimine duyulan inançtan, sanatın kendisinden, sanat için sanat yapanlardan, kelimelerin arasındaki boşluktan, sesler arasındaki sessizlikten, renkler arasındaki beyazlıktan dolayı. Yazma ediminin öğrenilebileceğine inananlar, şiir ve hikayenin yapım ve inşaat olduğunu sananlar aslında onların gerçek doğasını anlamayacak.

Halbuki böyle bir kişi, bir şey yazabilse bile harfler, sözler ve dilbilgisi olarak kalacak, çünkü yazdıkları ancak inşaat kalıntıları, mimari artıklar, dil iskeletleri olacak. Artık hiçbir şeyi düşünmüyordum, nefretin içime dolmasına izin verdim, “inşaat, artıklar, iskeletler...” gittikçe daha yüksek sesle tekrarlıyordum, en sonunda sesimin tüm gücüyle tekrarlıyordum.

(Arka kapak yazısından...)

Quill and Quire - Ellen Elias-Bursac

David Albahari’nin İngilizce’ye çevrilmiş dördüncü romanı, sürgün ile mültecilik düşüncesini ölçülemez uçurumla birbirinden ayıran bir meditasyon. Mülteciler, evlerinden, uluslarından uzağa topluca gelip, birlikte kendi toplumlarını, tesellilerini ve umutlarını bulmaya meyillidirler. Kar Adam’da öykülendirilen ise, bulduklarının sadece yalnızlık ve isimsiz bir sürgün olduğudur. Kitapta bu yalıtılma ve memleketsizleşme duygusu kaçamayacakları bir   biçimde onları içine çekmektedir.

Romanın başlangıcındaki Albahari’nin sürgünü, bir romancının savaşın tahribatından kaçışı ve bir Kanada üniversitesine varıp konuşlanmasıdır. Evini terk kararı verişi, hemencecik ve açıklıkla görünür kılmıştır ki; yazar berbat bir hata yapmıştır. Üstüne üstelik yeni bir yaşama başlamanın yıkıcı tuhaflığı ve yer değiştirmenin üzüntüsüyle, akademik dünyanın entelektüel burnu büyüklüğünden nefret edecektir. Profesörlerin her şeyi mutlak bir kesinlikle biliyor olma halleri ve öğrencilerin de çabukça beyin yıkama geyrtkeşliği onu iyice izole eder. Yabancılaşmanın yarattığı sürgünlük duygusu yıkıcı hale gelir. İşte bu noktada tek rahatlatıcı şey portakla suyudur. Kopuştan önce memleketinde yetiştirdiği portakallar, yaşamın kırılganlığını ve kaygıyı anımsatan basit birer iksire dönüşür.

Paragraf arası vermeksizin yazması ve yavaş, kıvrılmacı tarzıyla Albahari, sık sık da kendine dönüşleriyle metni zihin akışlarının ötesinde benzersiz bir üsluba dönüştürüyor. Kitap, bir yandan okuyanı uyuşturmaya sevk ederken aynı zamanda güzel, hüzünlü ve takıntılı olabiliyor.

Sürgünlüğün yabancılaşma duygusu büyüdükçe kiraladığı evde eski bir harita kolleksiyonu bulan yazar böylece romanın merkezine tarih ve coğrafyanın meditasyonunu koymaktadır. Tabii sınırlar savaşla başlamakta ve bitmektedir. Bulduğu telafi edecek tek şey, kar gibi, yeniden yazılabilecek kadar sade, beyaz ve güzel bir manzara olasılığıdır. Yapılacak şey de yeniden başlamak.

http://www.quillandquire.com/review/snow-man/

Çevrir: Kitapsevenlerle